خودشکوفایی چیست ؟

معرفی دوره

?خودشكوفایی ، كه از آن تعابير مختلفي شده است،‌ مثل self-actualization, self-fulfillment, personal development. خودشكوفایی به اين معني است كه انسان چنان باشد كه هر استعداد و بالقوگي كه در خود مي‌بيند شكوفا و بالفعل كند و اين مقيد به دو قيد است، يعني انسان بايد هرچه را كه داراي اين دو قيد است شكوفا كند. يكي عقلانيت (به معني مصلحت‌انديشانه بودن) و ديگري اخلاقيت (به معني خوب بودن). اين قيود را فهم عرفي و شهود ما هم درك مي‌كند. انسان بايد هر استعدادي را كه در خود با اين دو قيد سازگار مي‌بيند شكوفا كند، والا گويا به خود خيانت كرده است. چارلز در كتاب مهم و كوچكش با عنوان اخلاق اصالت بحث مشبعي در اين باره كرده است كه خودشكوفایی بايد اين دو قيد را داشته باشد و بعد مي‌گويد اگر انسان اين كار را نكند به خود خيانت كرده است و معتقد است لبّ شعار اگزيستانسياليستها كه مي‌گويند: «به خود وفادار باش» همين است. 

?اما حتي قيد عقلانيت و اخلاقيت هم كافي نيست و قيد ديگري هم لازم است؛ و آن اينكه ممكن است n استعداد در انسان باشد كه اين دو قيد را داشته باشند اما انسان در مدت عمرش نمي‌تواند همة آنها را شكوفا سازد.  پس بايد قاعدة الاهم فالاهم را هم رعايت كرد و مهمترين استعدادهاي خود را شكوفا ساخت. دربارة اينكه مهمترين استعدادها را بر چه اساس مي‌توان تشخيص داد ديدگاههاي متفاوتي هست كه وارد آن نمي‌شوم، اما به نظرم مي‌آيد كه هر استعدادي كه سمت و سوي آن نهايتاً تقرير حقيقتي يا تقليل مرارتي باشد بايد مقدم شود.

?لااقل چهار عامل هست كه مانع خودشكوفایی اند:

1️⃣نشناختن استعدادهاي خود. خودشناسي، به معناي سقراطي‌اش (و نه به معناي ارسطويي‌اش)، متوقف است بر خودكاوي.

2️⃣ضعف اراده. يعني اينكه انسان احساس مي‌كند كه خودشكوفايي كار دشواري است و بنابراين به دنبال به فعليت رساند آن نمي‌رود. آيا واقعاً خودشكوفايي كار دشواري است؟ به نظر من اگر يك مصداق براي مفهوم ناگوار اما بسيار شيرين بتوان نام برد همين خودشكوفايي است. با اينكه در ابتدا خيلي دشوار است، اما هرچه انسان بيشتر در جهت خودشكوفایی گام بردارد از دشواري‌اش كاسته و بر شيريني‌اش افزوده مي‌شود، به طوري كه از ميانة راه به بعد گويي ديگر تلخي‌اي احساس نمي‌كند اما دم به دم شيريني‌اش افزايش مي‌يابد. مي‌توانم عرض كنم كه تنها لذتي كه، به قول لاروشفوكو، لذتش كاهش نمي‌يابد خودشكوفایی است و هر چيز ديگر غير از آن از لذتش كاسته مي‌شود.

3️⃣نبود اعتماد به نفس. يعني انسان تواناييها يا دانييهايي خود را كافي نداند.

4️⃣نظام پاداشي‌ـ‌كيفري جامعه.

مصطفی ملکیان،روانشناسی اخلاق،جلسه 41